9 Μαΐου: Ημέρα της Ευρώπης

Εορτάζοντας την 63η επέτειο από την διακήρυξη του Ρομπέρ Σουμάν, η Ευρώπη υπενθυμίζει τη συμπόρευση των λαών της σε μια κοινή πορεία. Αυτήν της αναγνώρισης της ειρηνικής συνύπαρξης, σε μια πολύπαθη ήπειρο όπου οι πόλεμοι προκάλεσαν θύματα, ανατροπές, εμφυλίους, συντρίμμια...

Η εφετινή επέτειος δεν είναι από τις λαμπρές. Η Ένωση είναι αντιμέτωπη και πάλι με πολλά φαντάσματα. Ανεργία, οικονομική ύφεση, φαινόμενα αναζωπύρωσης εθνικιστικών τάσεων, αδιόρατο μέλλον. Όμως, τίποτε δεν έχει τελεολογικό χαρακτήρα. Η Ευρώπη βιώνει μιαν εξελικτική διαδικασία. Είναι διαρκώς σε κίνηση. Σαν ποδηλάτης που αν σταματήσει θα χάσει την ισορροπία του.

Η ιστορική αναδρομή, που ακολουθεί, αναφορικά με την κρίσιμη φάση της εκκίνησης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, δίνει το στίγμα της άσβεστης δυναμικής, που ακόμη εμπνέει τους κατασταλαγμένους ευρωπαϊστές για μια καλύτερη πορεία στο μέλλον.

Μια δύσκολη αρχή...

Η δραματική εμπειρία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου άλλαξε ριζικά τις σχέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών προκαλώντας έναν ιστορικό μετασχηματισμό στην πολιτική συνείδηση των Ευρωπαίων. Οι διαφωνίες επιλύονται, πλέον, στο πλαίσιο των διεθνών οργανισμών και όχι με στρατιωτικές συγκρούσεις

Μια απέραντη φιλολογία έχει αναπτυχθεί γύρω από την προσπάθεια ένωσης των χωρών της Ευρώπης, αλλά οι ιστορικές αποφάσεις που οδήγησαν στο πρωτόγνωρο και πολυσχιδές φαινόμενο της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχουν κοινό σημείο αναφοράς την παγίωση της ειρήνης στην πολύπαθη γηραιά ήπειρο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο χαρακτήρισε την απονοµή του βραβείου Νόµπελ Ειρήνης (2012) στην Ευρωπαϊκή Ένωση «τιµή για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες και όλα τα κράτη µέλη της Ένωσης και τα θεσµικά της όργανα», επισημαίνοντας ότι η Επιτροπή του Νόµπελ υπενθυµίζει ορθά πως «η Ένωση και οι πρόδροµοί της συµβάλλουν εδώ και πάνω από έξι δεκαετίες στην προώθηση της ειρήνης και της συµφιλίωσης, της δηµοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στην Ευρώπη».

Η γονιμοποίηση της Ευρωπαϊκής Ιδέας

Οι καταβολές της «ευρωπαϊκής ιδέας» υποστηρίζεται ότι ξεκινούν από την ελληνική μυθολογία, που θέλει τον Δία να απαγάγει την Ευρώπη από τη Φοινίκη για να την μεταφέρει - μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο - στην Κρήτη, συνδέοντας τον μύθο με το πρώιμο ιστορικό αφετηριακό όραμα των αμφικτιονιών του ελληνικού μικρόκοσμου.

Η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου (770-814 μ.Χ.) δημιούργησε μια πρώτη μορφή ευρωπαϊκής ενότητας, ενώ ο Γάλλος νομομαθής Pierre Dubois ιχνηλατεί το ευρωπαϊκό ιδεώδες ως κάτι το κοινό και το ενιαίο, προτείνοντας το 1306 τη συγκρότηση μιας χριστιανικής συνομοσπονδίας μοναρχιών, που θα διασφάλιζε την ειρήνη με τη θέσπιση ενός διαιτητικού οργάνου με μέλη που θα διακρίνονταν για «τη σύνεση, την εμπειρία και την πίστη» τους.

Την περίοδο 1620-1635, ο Maximilien Sully, υπουργός Οικονομικών του Ερρίκου Δ', επιδίδει στον ηγεμόνα του το «Μέγα Σχέδιο» για τη διασφάλιση της ειρήνης μέσω της ευρωπαϊκής ενοποίησης, προτείνοντας μια συνομοσπονδία με δογματική χριστιανική ταυτότητα, ενιαίο δασμολογικό και αμυντικό χώρο, που θα τελούσε υπό καθεστώς ενιαίας διοίκησης και διαιτητικών συμβουλίων.

Περισσότερο εμπορικό χαρακτήρα είχαν οι προτάσεις του Emeric Crucé, την περίοδο του Λουδοβίκου ΙΓ' (1610-1690), καθώς υποστήριζε πως η ειρήνη μπορεί να παγιωθεί με την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου.

Μέχρι την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης (1789), που επιβεβαίωσε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών, υπήρξαν πολλές προτάσεις οργάνωσης της Ευρώπης σε θεσμικές βάσεις που θα εξασφάλιζαν την ειρήνη, μάλλον προς όφελος των μοναρχών της εποχής και του εμπορίου.

Το 1814, ο στοχαστής Ανρί ντε Σαιν-Σιμόν, με προσλαμβάνουσες από την αμερικανική ήπειρο, βλέπει με ομοσπονδιακή οπτική το μέλλον της ευρωπαϊκής κοινωνίας, σε μια περίοδο που η εθνική διαφοροποίηση παγιώνεται στον ευρωπαϊκό χάρτη. Το 1831, ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής υπέρ της ενότητας της Ιταλίας Giuseppe Mazzini στο μανιφέστο του για τη «Νέα Ιταλία» αναφέρει πως «η συγκρότηση των εθνικών ενοτήτων είναι το προμήνυμα της μεγάλης ευρωπαϊκής ομοσπονδίας» ενώ, λίγα χρόνια αργότερα, τον Άυγουστο του 1848 - σε συνέδριο για την ειρήνη που διοργάνωσε ο Mazzini στο Παρίσι - ο Victor Hugo προϊδεάζει το ακροατήριο για τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης».

Ακόμη και ο αναρχικός Pierre-Joseph Proudhon στο έργο του Αρχή του Φεντεραλισμού διατύπωσε θέσεις για μια ομοσπονδιακή διακυβέρνηση της Ευρώπης, προτείνοντας την ισχυροποίηση των τοπικών δομών σε επίπεδο περιφέρειας και δήμων πριν τη δημιουργία της «ομοσπονδίας των ομοσπονδιών». Δηλαδή, ένα διοικητικό σύστημα ανάλογο με το σημερινό του Βασιλείου του Βελγίου.

Από την καταιγίδα των πολέμων στο όραμα των... Φεντεραλιστών

Ο γαλλογερμανικός πόλεμος του 1870 ανακόπτει τον φιλοευρωπαϊκό ενθουσιασμό, αλλά ενισχύει τον λόγο των διορατικών διανοητών, όπως ο Anatole Leroy-Beaulieu (1842-1912), που υποστήριξε ότι «τα προβλήματα της σύγχρονης Ευρώπης θα έβρισκαν οριστική λύση στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, η οποία όμως δεν θα μπορούσε να συγκροτηθεί στο πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών» γιατί λόγω των πολιτισμικών διαφοροποιήσεων δεν μπορούσε να σηκώσει «μεγάλη δόση ενότητας».

Η παρατήρησή του δεν ήταν άστοχη. Δύο χρόνια μετά το θάνατό του ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Μια κατ' ουσίαν ενδοευρωπαϊκή διένεξη που οδήγησε σε ριζικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό χάρτη και στη Ρωσική Επανάσταση που χώρισε την Ευρώπη σε Ανατολή και Δύση. Ο αριθμός των θυμάτων ξεπέρασε τα 18,5 εκατομμύρια ψυχές.

Οι εθνικές αντιπαλότητες και τα αντικρουόμενα συμφέροντα της εποχής δεν δημιουργούσαν ευνοϊκό κλίμα για μια πανευρωπαϊκή συνεργασία, πέραν της διαφύλαξης της ειρηνευτικής συμφωνίας που επιβλήθηκε στη Γερμανία το 1919 με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Την ίδια χρονιά δημιουργείται η Κοινωνία των Εθνών, πρόδρομος του ΟΗΕ, με σκοπό να διασφαλίσει τη διεθνή συλλογική ασφάλεια. Ο Οργανισμός απέτυχε στο έργο του επειδή ποτέ δεν κατάφερε να ταυτίσει απολύτως τις προσδοκίες των μελών του κι επειδή η διακυβερνητική του δομή προϋπέθετε ομοφωνία για την ανάληψη κοινών δράσεων.

Νέα δυναμική στην ευρωπαϊκή ιδέα προσδίδει το βιβλίο-μανιφέστο «Πανευρώπη» του κοσμοπολίτη Αυστριακού διπλωμάτη με ελληνικές καταβολές Richard Coudenhove-Kallergi. Στο μανιφέστο του διακρίνει την πολιτική από την γεωγραφική έννοια της Ευρώπης και προτείνει μια ευρωπαϊκή ενοποίηση χωρίς συμμετοχή της Αγγλίας που θα θεμελιώνεται μετά τη σύγκληση διάσκεψης με ένα σύνταγμα, μια τελωνειακή ένωση και μια συνθήκη διαιτησίας. Το 1924, ιδρύει στη Βιέννη την Πανευρωπαϊκή Ένωση που ηχεί ως ιδεολογικό σάλπισμα για τη στοίχιση πολιτικών προσωπικοτήτων που υποστηρίζουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος μετατρέπει την ευρωπαϊκή ιδέα από ιδεώδες για την παγίωση της ειρήνης στη γηραιά ήπειρο σε εργαλείο ιδεολογικής παραχάραξης. Ο Χίτλερ κάνει λόγο για μια «νέα ευρωπαϊκή τάξη» που θα τερμάτιζε την «αταξία της ύπαρξης μικρών κρατών», ενώ ο υπουργός προπαγάνδας του Joseph Goebbels διακήρυττε πως «το νόημα του πολέμου είναι Ευρώπη». Στον αντίποδα των εθνικιστικών τάσεων οι Ιταλοί αντιφασίστες της ομάδας του Ventotene, με πιονιέρο τον δημοσιογράφο (μετέπειτα ευρωβουλευτή) Altiero Spinelli (1907-1986), δημοσιεύουν το Μανιφέστο για μια Ελεύθερη και Ενωμένη Ευρώπη που ήθελε τη δημιουργία ενός «συμπαγούς ομοσπονδιακού κράτους που θα διέθετε ευρωπαϊκό στρατό».

Το 1945 η Ευρώπη μετρά, από κοινού, πληγές, θύματα και ερείπια. Η αναγκαιότητα σταθεροποίησης της ειρήνης είναι πλέον ανθρωπιστικό ζητούμενο. Στις 19 Σεπτεμβρίου 1946 σε ομιλία του στη Ζυρίχη ο Winston Churchill επαναφέρει την αναγκαιότητα δημιουργίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Εξαιρούσε όμως τη χώρα του από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, θεωρώντας πως η Βρετανία θα διαδραμάτιζε ισότιμο ρόλο με τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση σε ένα νέο γεωπολιτικό περιβάλλον.

Η Ευρώπη έμελλε να ανασυνταχθεί οικονομικά με τη βοήθεια των ΗΠΑ, μετά από πρωτοβουλία του υπουργού Εξωτερικών George Marshall που προσέφερε στα 16 ιδρυτικά μέλη του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας δεκατρία δισεκατομμύρια δολάρια σε τέσσερα χρόνια. Έτσι, από το 1948 η Ευρώπη μπαίνει σε τροχιά ανασυγκρότησης. Χρειάζεται, όμως, περιβάλλον σταθερότητας και όραμα ειρηνικής προοπτικής και ασφάλειας.

Το Συνέδριο της Χάγης

Τον Μάιο του 1948, τα ευρωπαϊκά κινήματα διοργανώνουν στη Χάγη συνέδριο με συμμετέχοντες περισσότερους από 750 εξέχοντες Ευρωπαίους, από 19 ευρωπαϊκά κράτη, που απεύθηναν έκκληση για πολιτική και οικονομική ένωση. Αναδείχτηκαν τρεις σχολές σκέψης: η ομοσπονδιακή, που υποστήριζε την άμεση ίδρυση μιας ομοσπονδίας, η ενωσιακή, που ήθελε τη δημιουργία μιας ένωσης ανεξάρτητων κρατών και η λειτουργική, που στόχευε στη συγκρότηση ομοσπονδίας αλλά μέσω μιας σταδιακής ενοποιητικής διαδικασίας.

Αποτέλεσμα του Συνεδρίου ήταν η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κίνησης (European Movement), ενός οργάνου που θα συντόνιζε εθνικές επιτροπές για την από κοινού προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Ένα χρόνο αργότερα, στις 5 Μαΐου 1949, υπογράφεται το καταστατικό του Συμβουλίου της Ευρώπης από την Ιρλανδία, την Ιταλία, τη Δανία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία. Αλλά, η Ευρώπη δεν μπορούσε να βρει το βηματισμό και το όραμα που χρειαζόταν για την ανάπτυξή της χωρίς καχυποψίες και κυρίως χωρίς την περιθωριοποίηση μιας διχασμένης πλέον, γεωγραφικά, Γερμανίας.

Το σχέδιο Σουμάν στη μεταπολεμική Ευρώπη

Στις 9 Μαΐου 1950 ο Ρομπέρ Σουμάν, υπουργός Εξωτερικών και πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, με ομιλία του που απηχεί τις ιδέες του Ζαν Μονέ, προτείνει «να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή της οποίας η οργάνωση θα δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες χώρες της Ευρώπης».

Ο Γάλλος υπουργός, γεννημένος στο μεθοριακό Λουξεμβούργο, δίπλα στην αιματηρά διαφιλονικούμενη περιοχή - την ανθρακοφόρο και χαλυβοπαραγωγό Αλσατία και Λωραίνη - τόνιζε ότι η πρότασή του όφειλε να θέτει τα θεμέλια μιάς πάγιας γαλλογερμανικής συμφιλίωσης που θα οδηγήσει στην ενωμένη Ευρώπη, πραγματοποιώντας ένα όραμα αιώνων. Δεν ήταν μια κίνηση από τις αναμενόμενες στη διπλωματική ρουτίνα. Έμοιαζε κάπως ρομαντική και οπωσδήποτε ανορθόδοξη.

Ήταν όμως η απροσδόκητη λύση στα οξύτατα προβλήματα της εποχής που ανέκυπταν γύρω από την αναγνώριση της εθνικής κυριαρχίας της Γερμανίας. Έναν χρόνο νωρίτερα ο Σουμάν συνυπογράφοντας την ίδρυση της Ατλαντικής Συμμαχίας είχε δηλώσει: «Η Γερμανία δεν έχει εξοπλισμούς ούτε θα αποκτήσει!».

Η συγκυρία της εποχής επιζητούσε ηγέτες με ξεκάθαρο ευρωπαϊκό όραμα. Η διεθνής σκηνή δεν είχε καταλαγιάσει. Η Μόσχα, αντιδρώντας στην εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ, είχε αντιπαρατάξει από τον Ιανουάριο του 1949 το Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας (ΚΟΜΕΚΟΝ), στο οποίο εντάχθηκαν όλα τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης που είχαν περιέλθει στον πολιτικό και στρατιωτικό της έλεγχο. Η Ουάσιγκτον πίεζε για τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας και την ανάκτηση του βιομηχανικού δυναμικού της. Άλλωστε, λίγο αργότερα το απαίτησε ξεκάθαρα ο Ντην Άτσεσον (αναπληρωτής του Μάρσαλ), με την προτροπή του να αποκτήσουν οι Σύμμαχοι κοινό στρατό υπό ενιαία διοίκηση – προφανώς αμερικανική – με τη συμμετοχή και γερμανικών μεραρχιών. Στο άλλο άκρο του κόσμου, στη διχασμένη Κορέα, ξεσπούσε ο πόλεμος που θα κρατούσε τρία χρόνια και θα έπαιρνε μέρος σε αυτόν πολυεθνικό εκστρατευτικό σώμα υπό την κάλυψη των Ηνωμένων Εθνών.

Σε μια τόσο φορτισμένη ατμόσφαιρα η πρόταση του Σουμάν να ανατεθεί σε μια κοινή ανώτερη αρχή η ρύθμιση της παραγωγής του άνθρακα και του χάλυβα της Γαλλίας και της Γερμανίας (στην Αλσατία, τη Λωρραίνη και το Ρουρ) ήταν βαθύτατα πολιτική. Με αυτή την ευρωπαϊκή κοινοπραξία εγκαθίδρυε την ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μεταξύ νικηφόρων και ηττημένων δυνάμεων του Β' Παγκοσμίου πολέμου, που θα παραχωρούσαν με την ελεύθερη βούλησή τους μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας σε μια νέα ευρωπαϊκή οργάνωση.

Ήταν η αφετηρία για την επίτευξη με πρακτικές μεθόδους πολύ ευρύτερων στόχων. Το σημείο εκκίνησης της κοινοτικής - ομοσπονδιακής Ευρώπης. Το σχέδιο Σουμάν υποκαθιστούσε τις παραδοσιακές διπλωματικές σχέσεις, που εδράζονταν στη διακυβερνητική συνεργασία, με ένα πρωτότυπο νομικό σύστημα. Έτσι, η πρώτη πράξη της γαλλογερμανικής συμφιλίωσης βασίστηκε στην προάσπιση των εθνικών συμφερόντων από έναν υπερεθνικό θεσμό που θα λειτουργούσε με στόχο το κοινό συμφέρον.

Ο εμπνευστής του σχεδίου Σουμάν και η ίδρυση της ΕΚΑΧ

Εμπνευστής και συντάκτης του Σχεδίου Σουμάν ήταν ο Jean Monnet, επικεφαλής της Επιτροπής Προγραμματισμού για τον εκσυγχρονισμό της Γαλλίας, που υποστήριζε ότι «Οι προτάσεις ή είναι επαναστατικές ή δεν είναι τίποτα. Η βασική τους αρχή είναι η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε περιορισμένο τομέα, που είναι, όμως, πολύ σημαντικός».

Χρειάστηκε ένας χρόνος διαπραγματεύσεων, με πρωταγωνιστή τον Ζαν Μονέ που υπερηφανευόταν «δεν είμαι αισιόδοξος, είμαι αποφασισμένος», προκειμένου να συντονιστεί η πολιτική πρωτοβουλία του Ρομπέρ Σουμάν και να εγερθούν οι συνθήκες της συνεργασίας με τη δήλωσή του «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί αμέσως ή σύμφωνα με ένα μοναδικό σχέδιο. Θα οικοδομηθεί με συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια de facto αλληλεγγύη».

Τα λόγια του βρήκαν ευήκοα ώτα, αφού ο Γερμανός Καγκελάριος Αντενάουερ έδωσε γρήγορα θετική απάντηση, όπως και οι κυβερνήσεις των Κάτω Χωρών, του Βελγίου, της Ιταλίας και του Λουξεμβούργου. Σε λιγότερο από έναν χρόνο, στις 18 Απριλίου 1951, τα έξι ιδρυτικά μέλη υπέγραψαν τη Συνθήκη των Παρισίων, με την οποία ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, η πρώτη υπερεθνική κοινότητα της Ευρώπης. Έδρα του Οργανισμού ορίστηκε το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου.

Η Βρετανία, μία εκ των τριών χωρών - επιτρόπων των Συμμάχων που καθόριζαν την εξωτερική πολιτική της Βόννης, δεν μετείχε στο εγχείρημα αρνούμενη να δεχθεί καθ' οιονδήποτε τρόπο περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας της. Η βρετανική διπλωματία επεδείκνυε μάλλον υπεροπτική αδιαφορία για τα τεκταινόμενα στην «ηπειρωτική πλευρά».

Η δυναμική εκκίνηση

Η παγίωση της ειρήνης στην Ευρώπη και η οριστική αποτροπή ενός νέου καταστροφικού πολέμου, έγινε δυνατή χάρη στην αποφασιστικότητα των Ευρωπαίων ηγετών, που ενστερνίστηκαν τις προτάσεις του Jean Monnet για τη δημιουργία της ΕΚΑΧ. Δηλαδή, την ανάθεση σε μια κοινή Ανώτερη Αρχή να ρυθμίζει την παραγωγή του άνθρακα και του χάλυβα της Γαλλίας και της Γερμανίας.

Ο υποδόριος στόχος αυτής της συμφωνίας - που υπογράφηκε στις 18 Απριλίου 1951 από τις χώρες της Benelux, τη Γαλλία, τη Γερμανία κι την Ιταλία - ήταν βαθύτατα πολιτικός: αυτή η ευρωπαϊκή κοινοπραξία εγκαθίδρυε την ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μεταξύ νικηφόρων και ηττημένων δυνάμεων, που παραχωρούσαν οικειοθελώς μέρος της εθνικής κυριαρχίας τους σε έναν ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό. Μια πράξη γαλλογερμανικής συμφιλίωσης. Αφετηρία για την επίτευξη με πρακτικές μεθόδους πολύ ευρύτερων στόχων, καθώς ένα πρωτότυπο νομικό μόρφωμα υποκαθιστούσε τις παραδοσιακές διπλωματικές σχέσεις προασπίζοντας τα εθνικά συμφέροντα με γνώμονα το κοινό συμφέρον, που εκφράζουν οι υπερεθνικοί θεσμοί.

Βασικές καινοτομίες της ΕΚΑΧ, πέραν των πολιτικών της στόχων, ήταν η δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών και η θεμελίωση θεσμικών εποπτικών οργάνων με υπερεθνικά χαρακτηριστικά.

Τέσσερις κοινοτικές αρχές, που δημιούργησε το Σχέδιο Σουμάν, αποτελούν έως σήμερα τη βάση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος: η υπεροχή των Θεσμικών Οργάνων, η ανεξαρτησία των Κοινοτικών Οργάνων, η συνεργασία μεταξύ των κοινοτικών οργάνων, και η ισότητα μεταξύ των κρατών.

Αυτές οι αρχές εκφράστηκαν με την ίδρυση τεσσάρων κύριων θεσμικών οργάνων για τη λειτουργία της ΕΚΑΧ. Πρόκειται για την Ανώτατη Αρχή, το Συμβούλιο Υπουργών, την Κοινή Συνέλευση και το Δικαστήριο.

Η ίδρυση της ΕΚΑΧ αποτελεί ουσιαστικά την αφετηρία της ενοποιητικής διαδικασίας της Ευρώπης με τη μορφή της θεσμικής οντότητας που την γνωρίζουμε σήμερα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως μηχανισμός που εξελίσσεται καθημερινά, οφείλει πολλά στους «πατέρες της Ευρώπης».

Η πολιτική διορατικότητα του Ρομπέρ Σουμάν και η λειτουργική (ή φονξιοναλιστική) προσέγγιση των μεγάλων, δυσεπίλυτων προβλημάτων του Ζαν Μονέ ανέδειξαν την ταπεινή κοινοπραξία του κάρβουνου και του ατσαλιού σε θεμελιακό πυλώνα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Το «κοινό» και το «ενιαίο» έγιναν δόγμα που απέτρεψε πολλές κρίσεις και κυρίως απομάκρυνε την απειλή του πολέμου ως πρακτική επίλυσης των ενδο-ευρωπαϊκών διαφορών ή και ως μεθόδου ενοποίησης των εδαφών της γηραιάς ηπείρου.

Λόγω της σημασίας της «διακήρυξης Σουμάν», η 9η Μαΐου ανακηρύχθηκε «Ημέρα της Ευρώπης».

Από το 1957, οπότε υπογράφηκε η Συνθήκη της Ρώμης, η ενωμένη Ευρώπη γνώρισε περιόδους μεγάλης ευφορίας αλλά και κρίσεις που στιγμάτισαν την πορεία της. Σημαντική παράμετρος της μετεξέλιξής της σε μια πραγματική Ένωση ήταν - και παραμένει - το ζήτημα της πολιτικής ενοποίησής της, προς την κατεύθυνση μιάς ενιαίας νομικής προσωπικότητας.

Βιβλιογραφικές πηγές:

Λαμπρίας, Π. (2000). Η Ευρώπη Φάντασμα. Αθήνα: Εκδόσεις Ποταμός.

Χριστοδουλίδης, Θ. (20104). Από την Ευρωπαϊκή Ιδέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκδόσεις Σιδέρης.

Fontaine, Pascal. 2000. Η Διακήρυξη Schuman

Nugent, Neil. (2012). Πολιτική και Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιμέλεια - Επίμετρο: Μαρία Μενδρινού, Εκδόσεις Σαββάλας.

 

http://www.ert.gr