Οκτώβριος, Διεθνής μήνας Σχολικών Βιβλιοθηκών

Γράφει: ο Σπύρος Καρύδης, θεολόγος.

Η καθιέρωση Διεθνούς Ημέρας Σχολικής Βιβλιοθήκης έγινε το 1999 και γιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 18 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Τον Δεκέμβριο του 2007 εγκρίθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης Σχολικής Βιβλιοθηκονομίας (International Association of School Librarianship-IASL) η αλλαγή της Διεθνούς Ημέρας Σχολικής Βιβλιοθήκης σε Διεθνή Μήνα Σχολικής Βιβλιοθήκης. Η αλλαγή ανακοινώθηκε τον Ιανουάριο του 2008 και γιορτάστηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Σύμφωνα με το σκεπτικό, η καθιέρωση του Διεθνούς Μήνα Σχολικής Βιβλιοθήκης επιτρέπει στους υπεύθυνους των σχολικών βιβλιοθηκών σε όλο τον κόσμο να επιλέξουν μια ημέρα του Οκτώβρη, που ταιριάζει καλύτερα στην περίπτωσή τους, προκειμένου να γιορτάσουν τη σημασία των σχολικών βιβλιοθηκών.

Το θέμα του εορτασμού για το 2012 είναι: Σχολικές Βιβλιοθήκες: ένα κλειδί για το Παρελθόν, το Παρόν και το Μέλλον.

Ο φετινός εορτασμός βρίσκει τον χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης για δεύτερη χρονιά χωρίς ουσιαστικά Σχολικές Βιβλιοθήκες. Από τις υπάρχουσες, κάποιες είναι κλειστές και κάποιες άλλες λειτουργούν πλημμελώς, ως αποτέλεσμα της περσινής απόφασης του Υπουργείου, μέσα στο πλαίσιο των περικοπών, να μην ανανεώσει τη θητεία των υπευθύνων στις Σχολικές Βιβλιοθήκες εκπαιδευτικών, και να καλύψει πρόχειρα τη λειτουργία τους με εκπαιδευτικούς που είχαν μειωμένο ωράριο. Και, αν πέρυσι η λειτουργία τους κάπως διευθετήθηκε, η φετινή χρονιά είναι ακόμη δυσκολότερη και ταυτόχρονα πιο απαιτητική, λόγω της εφαρμογής του νέου προγράμματος μαθημάτων στην Α΄ και στη Β΄ τάξη του Λυκείου, στο οποίο περιλαμβάνεται και το μάθημα της Ερευνητικής Εργασίας.

Η στελέχωση των Βιβλιοθηκών

Το άτομο ή τα άτομα που στελεχώνουν τη Σχολική Βιβλιοθήκη παίζουν σημαντικό ρόλο για την επίτευξη του σκοπού της. Η ανάθεση της Βιβλιοθήκης σε καθηγητή του σχολείου, με μειωμένο ωράριο, μπορεί να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες, σε καμιά όμως περίπτωση δεν αρκεί για την αποτελεσματική λειτουργία της. Η Σχολική Βιβλιοθήκη δεν είναι αποθήκη βιβλίων ούτε φυσικά συγκρίνεται με τις προσωπικές βιβλιοθήκες που ο καθένας μας κατέχει, τις οποίες συντηρούμε, ενημερώνουμε και οργανώνουμε σύμφωνα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά μας. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αγαπά το βιβλίο, να είναι συχνός χρήστης μιας βιβλιοθήκης, να έχει μεράκι και διάθεση να την κρατήσει ανοιχτή και να βοηθήσει τους μαθητές που την επισκέπτονται, όμως για την ορθή λειτουργία της χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις. Στην περίπτωση που ο καθηγητής έχει ή αποκτήσει βασικές δεξιότητες που επιτρέπουν μια στοιχειώδη οργάνωση και λειτουργία της Βιβλιοθήκης τότε τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα, καθώς οι επιπλέον γνώσεις τού δίνουν το πλεονέκτημα για άμεση σύνδεση της Βιβλιοθήκης με την καθημερινή εργασία του σχολείου. Είναι προφανές όμως ότι σε μεγάλα σχολεία, εκεί όπου υπάρχει μεγάλη συλλογή βιβλίων και υλικών διαφορετικών μορφών και ειδικά στην περίπτωση των πρότυπων-πειραματικών σχολείων, με τις αυξημένες υποχρεώσεις τους, το παραπάνω μοντέλο αδυνατεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν τη σύνδεση της Βιβλιοθήκης με το διδακτικό προσωπικό και την εργασία του σχολείου και ταυτόχρονα την αποτελεσματική οργάνωση και διαχείρισή της. Στις περιπτώσεις αυτές είναι αναγκαία η παρουσία βιβλιοθηκονόμου πλήρους απασχόλησης ή καλύτερα ενός προσώπου που θα διαθέτει ταυτόχρονα και τις δύο ιδιότητες: αυτή του εκπαιδευτικού και του βιβλιοθηκονόμου (Γ. Ζάχος, βλ. αναφορές), δηλαδή ενός σχολικού βιβλιοθηκονόμου, μια ειδικότητα η οποία στην Ελλάδα μάλλον δεν υπάρχει, αφού, παράλληλα με τη δημιουργία των πρώτων Σχολικών Βιβλιοθηκών δεν καθιερώθηκαν διπλώματα για σχολικούς βιβλιοθηκονόμους , όπως υπάρχουν ήδη σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Πληροφοριακά, η Διεθνής Ένωση Σχολικής Βιβλιοθηκονομίας αναγνωρίζει μια ποικιλία βιβλιοθηκών κάτω από τον γενικό τίτλο «Σχολική Βιβλιοθήκη», όπως επίσης μια ποικιλία επιλογών στη λειτουργία και στη διαχείρισή τους. Επισημαίνει όμως παράλληλα την αναγκαιότητα της ύπαρξης εξειδικευμένου προσωπικού για την ορθή λειτουργία των βιβλιοθηκών, δηλαδή «σχολικούς βιβλιοθηκονόμους που έχουν εκπαιδευτεί γι’ αυτό το έργο και έχουν λάβει τη σχετική πιστοποίηση».
Στη Μ. Βρετανία χορηγείται από το 1956 το πιστοποιητικό σχολικού βιβλιοθηκονόμου με την από κοινού οργάνωση σεμιναρίων της Ένωσης Βιβλιοθηκαρίων και άλλων φορέων της Εκπαίδευσης, ενώ από πολλά Τμήματα Εκπαίδευσης ή Βιβλιοθηκονομίας απονέμονται σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο πτυχία Σχολικής Βιβλιοθηκονομίας (Γ. Ζάχος, βλ. αναφορές).
Στις ΗΠΑ για τη θέση του σχολικού βιβλιοθηκονόμου απαιτείται πτυχίο από σχολή Βιβλιοθηκονομίας, ή μεταπτυχιακός τίτλος από πρόγραμμα εγκεκριμένο από την American Library Association (ή αναγνωρισμένο μεταπτυχιακό στη βιβλιοθήκη και την πληροφορία), καθώς και η κατοχή πτυχίου που να δίνει τη δυνατότητα άσκησης του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού ή η ολοκλήρωση κάποιου προγράμματος εκπαιδευτικής κατάρτισης. Η American Association of School Librarians μάλιστα περιγράφει αναλυτικά το προφίλ του σχολικού βιβλιοθηκονόμου, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι έργο του είναι: να διασφαλίζει ώστε οι μαθητές και το προσωπικό να είναι αποτελεσματικοί χρήστες ιδεών και πληροφοριών· να διασφαλίζει ένα περιβάλλον δημιουργικότητας, καινοτομίας και ανοίγματος σε νέες ιδέες· να εμπνέει ενθουσιασμό και να δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου ευδοκιμούν η συνεργασία και η δημιουργική επίλυση των προβλημάτων· να ενσταλάζει την αγάπη της μάθησης σε όλους τους μαθητές και να διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση στις πληροφορίες· να ενδυναμώνει τους μαθητές ώστε να είναι κριτικά σκεπτόμενοι, ενθουσιώδεις αναγνώστες, επιδέξιοι ερευνητές, ηθικοί στη χρήση της πληροφορίας· να συνεργάζεται με τους εκπαιδευτικούς, να σχεδιάζει και να εφαρμόζει μαθήματα και να αξιολογεί την αποτελεσματικότητά τους· να διασφαλίζει ότι το πρόγραμμα της σχολικής βιβλιοθήκης είναι ευθυγραμμισμένο με την αποστολή και τους στόχους του σχολείου και ότι αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του προγράμματος διδασκαλίας.

Επιστροφή στην πραγματικότητα

Οι Σχολικές Βιβλιοθήκες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα μόνον στην Ελλάδα. Στις ΗΠΑ, από όπου προέρχεται η παραπάνω περιγραφή του έργου του σχολικού βιβλιοθηκονόμου, η μείωση των σχολικών βιβλιοθηκονόμων και το κλείσιμο των Σχολικών Βιβλιοθηκών είναι μια πραγματικότητα. Περιορίζομαι μόνον στην πολιτεία της Καλιφόρνια, η οποία σύμφωνα τουλάχιστον με τα στοιχεία που υπάρχουν αναρτημένα στο διαδίκτυο, βλέπει τις Σχολικές Βιβλιοθήκες της να κλείνουν, εξαιτίας των περικοπών, και να βρίσκεται στις κατώτερες θέσεις στην αναλογία σχολικού βιβλιοθηκονόμου προς μαθητή. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχω στη διάθεσή μου, όταν σε εθνικό επίπεδο ο αμερικανικός μέσος όρος είναι ένας σχολικός βιβλιοθηκονόμος ανά 856 μαθητές στην Καλιφόρνια η αναλογία φτάνει το 1:5240.

Στον τόπο μας η πραγματικότητα περιγράφεται με δύο λέξεις: κλειστές βιβλιοθήκες. Και το ερώτημα είναι τί θα μπορούσε να γίνει;

Ξεκινώντας από το αυτονόητο, ότι δηλαδή:
η πρόσβαση στα βιβλία επιτρέπει στα παιδιά να διαβάσουν περισσότερο, ότι διαβάζοντας περισσότερο δημιουργούνται καλύτεροι αναγνώστες, ότι η σχολική βιβλιοθήκη δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να σκέφτονται κριτικά για τον κόσμο τους (εικονικό και πραγματικό), ότι το κλείσιμο των σχολικών βιβλιοθηκών έχει ως συνέπεια οι φτωχότεροι μαθητές να χάσουν τη δυνατότητα πρόσβασης στη γνώση και το χάσμα μεταξύ των κοινωνικών ομάδων να μεγαλώσει,
καταλήγουμε στο επίσης αυτονόητο:
ότι οι Σχολικές Βιβλιοθήκες, όπου υπάρχουν, θα πρέπει να ανοίξουν και να λειτουργήσουν κανονικά, ακόμη και στην παρούσα συγκυρία.

Το πώς θα γίνει αυτό είναι θέμα της αρμόδιας Αρχής να βρει τον τρόπο και να καλύψει την αναγκαία δαπάνη. Κάποιες ιδέες, μέσα στο κλίμα των ημερών, θα ήταν η πρόσληψη μικρού αριθμού βιβλιοθηκαρίων, οι οποίοι θα καλύψουν τις βασικές ανάγκες λειτουργίας των Βιβλιοθηκών ανά σχολικά συγκροτήματα βοηθούμενοι από τους διαθέσιμους εκπαιδευτικούς, ή ακόμη η σύνδεση των Σχολικών Βιβλιοθηκών με τις Δημοτικές Βιβλιοθήκες (το παράδειγμα των ανάλογων διπλών Βιβλιοθηκών στη Μ. Βρετανία έχει ενδιαφέρον).

Σε άλλη περίπτωση, το καλύτερο θα ήταν να επιστρέψουμε στο Σχολείο και να εγκαταλείψουμε τις εξαγγελίες για Νέο Σχολείο, και άλλα ηχηρά προσόμοια, αν δεν μπορούν να υποστηριχθούν αποτελεσματικά ως προς την εφαρμογή τους.

Αναφορές

• American Association of School Librarians (AASL): http://www.ala.org/aasl/
• AASL, School Librarian, Job description: http://www.ala.org/aasl/sites/ala.org.aasl/files/content/guidelinesandstandards/learning4life/resources/sample_job_description_L4L.pdf
• California Campaign for Strong School Libraries: http://librarycampaign.csla.net/
• International Association of School Librarianship: http://www.iasl-online.org/index.htm
• School Library Association (UK): http://www.sla.org.uk/index.php
• What is a school library? International Guidelines, developed by IASL Research SIG:  http://www.iasl-online.org/files/sig-research-school-library-august2012.pdf
• Γ. Ζάχος, «Ο ρόλος της Βιβλιοθήκης στο σύγχρονο Σχολείο». Διημερίδα για τις Σχολικές Βιβλιοθήκες, Καρδίτσα 8-9 Σεπτεμβρίου 1999 , Τρίκαλα 9-10 Σεπτεμβρίου 1999, Οργάνωση ΤΕΙ Λάρισας και Ιωάννινα, 22-23 Οκτωβρίου 1999, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. http://www.gzachos.gr/scientific-career/publications-of-george-zachos/149-logo-editing.html?start=3
• Διεθνής Ομοσπονδία Εταιριών και Ιδρυμάτων Βιβλιοθήκης: Τμήμα των Σχολικών Βιβλιοθηκών και Κέντρων Άντλησης Γνώσεων: http://5lyk-patras.ach.sch.gr/library/unesco-el.html

Share on email